ضرورت تشکیل خانواده
اگر لازم باشد انسان برای رسیدن به کمال، از یک نردبان بالا برود، قطعا اولین پله این نردبان، «تشکیل خانواده» است. به جاست همه ما با این اقدام که رضای خدا را در پی دارد، گامی بلند به سوی کمال برداریم. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در این زمینه فرموده اند: «هرکس ازدواج کند، نصف دین خود را حفظ کرده است. پس باید در نصف باقی، تقوای الهی پیشه کند.»واقعیت این است که در محیط خانواده ای که با عشق و محبت و براساس معیارهای اسلامی تشکیل شده است، آرامش و آسایش جسم و جان انسان تأمین می گردد. در زلال صفا و صمیمیت آن، زنگارهای پریشانی و خستگی از آیینه روح و جسم انسان زدوده می شود و تخیلات و وساوس شیطانی محو شده و به جای آن، استعدادها و نیروهای خلاق به شکوفه می نشیند.
فلسفه تشکیل خانواده
با سیری در بوستان عطرآگین قرآن، به این نکته پی می بریم که طراح آفرینش، خلقت انسان ها را به صورت جفت جفت طراحی نموده است. و در حقیقت، دوری گزیدن از تنهایی و میل به همسر گزینی و تشکیل خانواده، به سرشت و آفرینش انسان برمی گردد. اگر چنین نبود، هرگز همسران وسیله سکون و آرامش یکدیگر نبودند و دوستی و رحمت، میان آنان برقرار نمی شد.
خانه قرارگاه رأفت و مهر است. این نهاد، روشن از شعله عشق و گرمی اش از همدلی و یکرنگی است. حال که خداوند خانواده را محل رحمت و رأفت قرار داده است، شایسته نیست در این محل امن و آرامش، دلهره و ناراحتی و اضطراب بوجود آوریم. باید زبان به شکر این نعمت ارزنده بگشاییم تا خداوند برکات و رحمت فراوان خود را بر ما نازل فرماید.
خانواده اولین کلاس درس است و اولین درس، درس توحید است که پدر هنگام تولد، در گوش فرزند خویش می خواند. باید به فرزندان الفبای درست زیستن را نیز بیاموزیم و مهر ورزیدن را با آنان تکرار کنیم. باید با آنان به کارگاه عمل برویم تا درس تفاهم، سازگاری، محبت، ایثار و صمیمیت را از برشوند.در محیط خانه، برای همه افراد خانواده، زمینه رشد و تکامل فراهم است. اگر هر یک از آن ها به تکلیف خود عمل کند، سایر افراد خانواده نیز خیلی زود با او همگام می شوند. در حقیقت، بهترین تربیت، تربیت عملی است و آنچه اثر کامل و مطلوب می گذارد، عمل انسان است. چه بسیارند افرادی که اهل تهجد و عبادتند و همسر و فرزندانشان نیز، در اثر همنشینی با آنان، به پیروی از آنان گراییدند.
مسؤولیت در خانواده
در نظام خانواده، هر یک از اعضای آن مسؤولیتی برعهده دارند. پدر به درخت تنومندی می ماند که دستان سخاوت خویش را گسترده و خانواده خود را زیر چتر دستان خویش گرفته است. از این رو، سرپرستی و کارهای سنگین به او واگذار می شود. با هوش و فراست دریافته است که شرط موفقیتش در این امر، میانه روی، پرهیز استبداد و زورگویی و جذب دل های همسر و فرزندان است و نیز به خوبی می داند که سخت گیری جز عقده و ناراحتی، ثمره ای به بار نمی آورد. مادر در کنار پدر، به گلی می ماند، لطیف، ظریف و باطراوت که کمتر تاب و تحمل کارهای سنگین و طاقت فرسای اجتماعی را دارد. خانه داری، همسرداری و تربیت فرزندان که نیاز به عاطفه قوی دارد و با استعداد و توانایی او متناسب است، به مقتضای آفرینش او، برعهده اش قرار گرفته است. امید است که همه افراد خانه، با رفتار درست و رعایت نظم، پیوند معنوی و عاطفی را در خانواده خود برقرار نمایند و همراه خود سازی، از سازندگی خانواده غفلت نورزند.

تعلیم یعنی «آموزش دادن» و «آگاهی دادن» و تربیت به معنای «پرورش دادن» و به فعلیت در آوردن استعدادهای درونی است. در تعلیم و تربیت کودک، خانواده نخستین گام را برمی دارد و زیربنای شخصیت او را می سازد. این شخصیت در مدرسه و سپس در اجتماع کامل می شود و چنانچه این سه عامل، کودک را در مسیر درست هدایت کنند، استعدادهای ذاتی او شکوفا می شود. در حقیقت، کودکی که از همان نخستین سال های زندگی، به شناختن خوبی و بدی عادت کند، در بزرگی نیز انتخاب خوبی و پرهیز از بدی برای او آسان خواهد شد. برای این مهم، والدین خود باید از احساسات عالی و فضیلت هایی ارزشمند غنی باشند تا پرتو صفات وجود آن ها بتابد و آنان را گرم و روشن سازد و بی تردید، در این راه، کسانی به موفقیّت نایل می آیند که به آنچه می گویند معتقد باشند و عمل کنند.زندگی خانوادگی ایجاب می کند هر یک از اعضای خانواده، تکلیف و مسؤولیتی داشته باشند که عمل به آنها برای استحکام حیات خانواده لازم است و این حق مسلّم همه افراد خانواده است که نسبت به هم رفتاری انسانی و معاشرتی نیکو داشته باشند، به یکدیگر احترام بگذارند، تفاهم، مهربانی و صمیمیت داشته باشند تا نظم و عدالت در خانواده برقرار شود و زمینه بای رشد تکامل هر یک از آن ها فراهم آید.محبت الفبای زندگی خانوادگی یاست که سبب دلگرمی افراد و ایجاد مودّت و رحمت در خانواده می شود. می توان با کلمات محبت آمیز، قلب های پر عاطفه همسران را جذب کرد و با گفتن جمله ای محبت آمیز، غبار خستگی ها و ملالت ها را از چهره آنان زدود. بسیارند عواملی که مهر آفرینند و نشاط و آرامش را در خانه به ارمغان می آورند و اضطراب و نگرانی را از آن محیط مقدس دور می کنند از آن جمله اند: خوش رفتاری و احترام متقابل، به کار بردن زبان خوش، سپاسگذاری، دلجویی، سازگاری، گذشت و مهربانی.آنان که روح بلند و قلب مهربان دارند، هنگام برخورد با اشتباهات دیگران، عفو را بر همه ترجیح می دهند. به حتم اگر انسان به جای خشم و انتقام، عفو و گذشت را برگزیند، بهتر و زودتر به خواسته و هدف خود می رسد و این عمل مایه کمال روحی او می شود.عفو از صفات خداوند است و در امر همسرداری، بیشترین سفارش اسلام، گذشت و چشم پوشی هر یک از همسران در لغزش ها، کج خلقی ها و اشتباهات دیگری است. در آیه 22 سوره نور به طور صریح آمده است: «اهل ایمان باید گذشت داشته باشند و گناه دیگران را نادیده بگیرند»، و در ادامه سؤال می کند: «مگر دوست ندارید که خدا هم از گناهان شما در گذرد»؟ و اینچنین: پروردگار به ما نوید می دهد که اگر اهل گذشت باشیم، او نیز در مقابل از گناهان ما می گذرد.